ölçüler
HÜNK'te sıklıkla gördüğünüz hacim ve ağırlık ölçü birimlerini, bunları kullanma sebeplerimi, para ödemeden ölçü kap ve kaşığı edinmenin sırlarını ve diğer tavsiyelerimi aşağıda detaylı bir şekilde anlattım. Umarım bu bilgiler işinize yarar. Nice yeni ve tam ölçülü tariflerde görüşmek üzere!
GÖZ KARARI MI, GÖZ KARARSIZLIĞI MI?
Baştan uyarayım — bu blog, göz kararı ve ölçüsüz tariflere savaş açmış bir HÜNK tarafından yönetilmektedir. Tarifin doğasının zorunlu kıldığı durumlar haricinde, benden asla “aldığı kadar un” veya “gözünüzün kestiği kadar su” gibi cümleler duymayacaksınız, kıymetli mutfak sevdalıları.
Uzun yıllardır yaptığım ve her seferinde kıvamını tutturduğum bir yemeği tarif edecek olsam dahi size tam ölçüleri vermeye and içtim! Ha bir gün siz de o yemeği artık gözünüz kapalı yapacak kadar ustalaşırsanız, o zaman elbette ölçüp biçmekle uğraşmanıza gerek kalmaz. Fakat hamur işi, pasta, tatlı ve benzeri yiyeceklerde ve pilav gibi bazı yemeklerde insan ne kadar ustalaşsa da ölçü kullanmaya devam etmelidir zira lezzetin ve kıvamın yolu o ölçülerden geçer!
HACİM VE AĞIRLIK AYNI ŞEY DEĞİLDİR!
Kullandığım ölçüleri anlatabilmek için önce şu en temel ve mühim meseleyi belirtmem lazım, değerli HÜNKçüler: hacim ile ağırlık, bir maddenin birbirinden farklı özellikleridir! Hacim (yani 1 su bardağı, 3 kap, 2 yemek kaşığı, 90 mililitre, 5 litre ve benzeri şekillerde ifade ettiğimiz özellik) maddenin kapladığı alanla ilgilidir. Ağırlık (gram veya kilogram cinsinden ifade ettiğimiz özellik) ise maddenin ancak tartı kullanarak ölçülebilen bir özelliğidir.
Ben tariflerimdeki malzemelerin hacmini kap, kaşık, mililitre ve litre cinsinden, ağırlığını ise gram ve kilogram cinsinden belirtiyorum.
Bir maddenin hacminin 250 ml olması, ağırlığının da 250 gram olacağı anlamına gelmez! Şimdi fotoğraflarla 2 farklı örnek vereceğim.
Su ve süt gibi bazı sıvı maddelerin hacimleriyle ağırlıkları birbirine eşittir. Bu işinizi kolaylaştıran bir özelliktir — suyu ister tartıyla, ister ölçü kabı veya kaşığıyla ölçerek doğru sonuca ulaşabilirsiniz. Ancak tariflerde kullanılan diğer malzemelerde durum hiç de öyle olmayabilir!
Fotoğrafta gördüğünüz gibi 250 mililitre gelen mercimeğin ağırlığı, 250 gram değil, 200 gram geliyor. Yani ağırlığıyla hacmi arasında epey fark var. Dolayısıyla HÜNKcüğünüz bir tarifte “250 ml mercimek kullanın" dediğinde “Bende 250 ml’lik ölçü kabı yok, ama terazim var — iyisi mi ben 250 gram mercimek tartıp onu kullanayım” derseniz, tarifin ölçüsünü bozmuş ve dev bir hata yapmış olursunuz.
İşte bu sebeplerle eğer mutfağa meraklıysanız, başlangıç olarak şöyle en ucuzundan bir mutfak tartısı alın derim. Şahsen ben mutfakta tartı olmadığında kendimi çok yalnız hissediyorum!
Mutfakta bir tartı bulundurmanızı şiddetle, ısrarla, samimiyetle ve üstüne basa basa tavsiye ediyorum!
“BARDAK, FİNCAN VE ÇİMDİK GİBİ ÖLÇÜLERİ NEDEN KULLANMIYORSUN, HÜNKCÜĞÜM?”
Çok karşılaştığım bir sorudur: “HÜNKcüğüm, neden tariflerini her yerde görmeye alıştığımız su bardağı, kahve fincanı, çay bardağı, kase, çay kaşığının ucu, fiske, çimdik, bir avuç dolusu, iki parmak az veya beş parmak geçecek kadar gibi ölçüleri kullanarak vermiyorsun?”
Bence aşağıdaki fotoğraf, bu soruyu cevaplamaya yetiyor.
Yukarıdaki fotoğrafta mutfak dolaplarımda yaşayan 3 farklı boyda kase, 3 farklı boyda kahve fincanı, 2 farklı boyda çay bardağı ve 2 farklı boyda su bardağını görebilirsiniz. Bilmem anlatabiliyor muyum? Bakın bir de hepsini boy sırasına dizdim — aralarındaki fark aşağıdaki resimde daha net anlaşılıyor.
Buyrun size, isimleri aynı olsa da hacimleri birbirinden çok farklı olan boy boy su bardağı, fincan, çay bardağı ve kase! Şimdi ben ölçüleri su bardağıyla verilen bir tarifte bunlara nasıl güveneyim, bu bardaklardan hangisini kullanayım, söyleyin â dostlar?!
Bu tür kapkacak öyle farklı boy ve şekillerde üretiliyor ki su bardağı ölçüsü olarak kullandığınız bardağın tarifi veren kişinin evindeki su bardağıyla aynı ölçüde olduğundan emin olmanız maalesef mümkün olmuyor!
Aslında bu bardak, kase ve fincanların standartları var.
Standart ölçülere göre:
1 su bardağı = 200 ml
1 çay bardağı = 100 ml
1 fincan = 70 ml olmalı.
Ancak bu standartlarda bardak ve fincan bulmak da, verdiğim tarifi uygulayacak olanların evlerinde bu standartlara uygun bardak ve fincan kullanacaklarından emin olmak da epey zor.
Dolayısıyla tarifleri verirken standart kap ölçü sistemini kullanmak, hem HÜNKcüğünüzün içindeki “acaba ölçüyü tutturabilecekler mi?” kaygısına, hem de sizin içinizdeki “acaba doğru ölçüleri kullandım mı?” endişesine tertemiz bir çare oluyor.
KULLANDIĞIM ÖLÇÜLER
Gelelim tüm bu açıklamaları yapmamın asıl nedenine yani tariflerde adı geçen ölçüleri tanıtmaya!
Yukarıda gördükleriniz, benim mutfakta en çok faydalandığım ölçü kapları. Bazıları (1 kap, 1/2 kap, 1/3 kap ve 1/4 kap gibi) belli bir kap ölçüsüne denk geliyor, diğerleri ise mililitre cinsinden ara ölçüleri hesaplamada iş görüyor.
Temel kap ölçülerinin mililitre cinsinden değerleri:
1 kap = 240 ml
1/2 kap = 120 ml
1/3 kap = 80 ml
1/4 kap = 60 ml
2/3 kap = 160 ml
3/4 kap = 180 ml
Yukarıda gördükleriniz de en çok kullandığım ölçü kaşıkları. Bazıları (yemek ve tatlı kaşıklarının katları ya da 1/4’ü, 1/2’si gibi) standart kaşık ölçülerine tekabül ediyor. Diğerlerini ise, (1 ml, 2 ml, 25 ml gibi) ara ölçüleri hesaplamakta kullanıyorum.
Temel kaşık ölçülerinin mililitre cinsinden değerleri:
1 yemek kaşığı = 15 ml
1/2 yemek kaşığı = 7,5 ml = 1,5 tatlı kaşığı
1 tatlı kaşığı = 5 ml
1/2 tatlı kaşığı = 2,5 ml
1/4 tatlı kaşığı = 1,25 ml
Ben bu kap ve kaşıkları yıllar içinde denk geldikçe topladım. Ancak ilk zamanlarda mutfakta bu şekilde kullanılmak üzere üretilmemiş olmalarına rağmen kullandığım başka ölçü aletlerim vardı. Bakın, onları da göstereyim size, HÜNKlerinin kuzuları!
Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz ölçü kaplarını da vitamin ve şurup kutularından, market ürünlerinin yanında hediye edilen eşantiyonlardan ve cam ürünler satan dükkanlardan buldukça topladım — tabii ki kıyıp da atamadım! İşim düştükçe hâlâ bunları kullandığım oluyor.
Uzun lafın kısası, mutfağınızda bulabildiğiniz her çeşit ölçü kap ve kaşığını bulundurmanızı şiddetle, ısrarla, samimiyetle ve üstüne basa basa tavsiye ediyorum!
KAP ÖLÇÜLERİNİ KLASİK ÖLÇÜLERE DÖNÜŞTÜRME TABLOSU
Aşağıda kap ve kaşık ölçülerinin standart su bardağı, kahve fincanı ve çay bardağı cinsinden değerlerini veriyorum. Ancak yine de tekrarlamaktan vazgeçemeyeceğim bir husus var: eğer elinizdeki bardak veya fincanın tam olarak kaç mililitre geldiğini bilmiyorsanız, bu tablo tariflerde verdiğim ölçüleri tutturmanızı maalesef sağlamaz. İlk fırsatta nizami ölçü kap ve kaşıklarından oluşan bir set edinmek sizin için çok daha faydalı olur!
1 kap = 240 ml = 1,2 su bardağı = 1 su bardağı + 2 yemek kaşığı + 2 tatlı kaşığı
1/2 kap = 120 ml = 0,6 su bardağı = 1 çay bardağı + 1 yemek kaşığı + 1 tatlı kaşığı
1/3 kap = 80 ml = 0,4 su bardağı = 1 fincan + 2 tatlı kaşığı
1/4 kap = 60 ml = 4 yemek kaşığı
3/4 kap = 180 ml = 1 çay bardağı + 1 fincan + 2 tatlı kaşığı
2/3 kap = 160 ml = 0,8 su bardağı = 1 çay bardağı + 4 yemek kaşığı